NASZ SZWAŁK

Historia

Szwałk to wspaniała wieś położona nad dwoma jeziorami o tej samej nazwie (Szwałk Mały i Szwałk Wielki). Jej kształt stanowi unikatowe odzwierciedlenie historycznego układu wsi folwarcznej. Układ ten prawdopodobnie został nie zmieniony od czasów powstania w 1785 roku osady rybackiej nad jeziorem Szwałk Wielki o nazwie Fischerbude, która przynależała administracyjnie do wsi Cichy (Czychen, istniejącej od 1541). W Szwałku znajdują się tylko dwa typy budynków mieszkalnych (tzw. domki pracowników leśnych o identycznym metrażu oraz mieszkania w tak zwanych czworakach należące niegdyś do „pałacu”).

Szwałk składa się z trzech części:

Centralnej czyli zespołu dworsko-folwarcznego (w dokumentach z 1787 roku zespół ten wymieniany jest jako folwark królewski) potocznie mówimy tu o dworze lub pałacu, do którego przynależy przepiękny park wpisany do rejestru zabytków, częściowo zachowana droga z „kocich łbów” a także „czworaki”, w których dawniej mieszkali pracownicy folwarczni, potem mieszkańcy PGRu, dziś znajdują się tam mieszkania Szwałkowian różnego pochodzenia (część mieszkań użytkowana jest tylko latem). Dwór jest dziś miejscem w miarę otwartym, to znaczy, że jego właściciele wynajmują pokoje zapewniając pobyt w pomieszczeniach urządzonych w duchu dawnej epoki. Do dyspozycji jest wspaniały salon, jadalnia oraz piękny taras z widokiem na park i jezioro. W części centralnej znajduje się również szkoła (widać jak dawni właściciele dbali o edukację młodego pokolenia). Dziś jest to wzięte gospodarstwo agroturystyczne ze wspaniałą kuchnią (bogata oferta kulinarna), dostępem do jeziora i przemiłymi gospodarzami. Obok „szkoły” znajduje się cmentarz z XVIII wieku, założony wraz z osadą. Cmentarz jest zaniedbany i wymaga generalnej renowacji ale okoliczni mieszkańcy starają się nie dopuścić, by zarósł całkowicie.

Część tak zwana leśna (bo przylega do Puszczy Boreckiej) znajduje się ok. 1,5 km od jeziora. Niestety urok tego miejsca szpeci niedawno wybudowana (mimo gwałtownych protestów mieszkańców) wieża telekomunikacyjna. Dawniej część leśna stanowiła maleńką osadę rybacką. Część trzecia znajduje się wzdłuż drogi na jeziorem Szwałk Wielki i składa się z sześciu identycznych (powierzchnia to 80-90 m2)) domków przeznaczonych niegdyś dla pracowników leśnych, obecnie w większości zamieszkanych przez żądnych ciszy i piękna „miastowych”.

Tak dobrze zachowany układ ruralistyczny z otwartym widokiem krajobrazowym na jeziora ma wartość historyczną (nie był on zmieniany przez 250 lat, przetrwał nawet czasy PGR) , jest absolutnie unikatowy i – w związku z tym - domaga się specjalnej ochrony, której zaniedbanie będzie przestępstwem wobec narodowego dziedzictwa kulturowego UE. I to ważne zadanie Koła Gospodyń Wiejskich, zwłaszcza, że jest wielu chętnych by wieś rozbudować i uczynić z niej osadę turystyczną. Jednak przekształcenie jakichkolwiek terenów pod możliwość zabudowy indywidualnej czy pensjonatowej, zdegraduje na zawsze naszą unikatową wieś i sprowadzi do rangi miejsc poślednich, zniszczonych przestrzennie i kulturowo, żyjących wyłącznie przez 2 miesiące w roku letnisk.

W chwili obecnej w Szwałku żyje niewiele ponad stu mieszkańców, choć poza latem, gdy czasem kręcą się tu turyści, wioska jest nadzwyczajnie spokojna, zdawać by się mogło – wyludniona. Jednak życie towarzyskie – wre, a inicjatywa goni inicjatywę. Jedną z nich jest Koło Gospodyń Wiejskich „Złota Baba”.